Programma

Naar een effectievere bestrijding van problematische schulden
Voor het IBO hebben Panteia, de Hogeschool Utrecht en het Nibud de maatschappelijke kosten van schulden in beeld gebracht. Die bedragen ten minste € 8,5 miljard per jaar. Dit komt neer op € 500 per Nederlander. Problematische schulden gaan vaak gepaard met langdurige stress. Mensen met hoge schulden melden zich vaker ziek, zijn minder productief of verliezen hun baan en maken hogere zorgkosten. Deze kosten worden opgebracht door de samenleving als geheel. Toch blijft de dominante kijkrichting van veel beleidsmakers gericht op individuele schuldenaren en hun traject. Kan dat niet anders en wat voor perspectieven zijn er als we schulden minder als een micro- en meer als een macro-probleem bekijken?

Bijna 3 jaar geleden startte de Buurtrechter in Venserpolder met drie zaakstromen, waaronder schulden- en incassozaken. In 2023 vond een evaluatie plaats. In deze wijk, gekenmerkt door complexe sociaaleconomische problematiek, bleek het vertrouwen in de overheid en het systeem laag. Buurtrechter Mirjam van der Kaay staat midden in deze realiteit. Zij deelt hoe en waarom de Buurtrechter is ontstaan, hoe de aanpak bij onder andere schuldenzaken eruitziet en waarom deze werkwijze effectief is. Vanuit haar dagelijkse praktijkervaring met mensen die op zitting verschijnen, schetst zij waar knelpunten en kansen liggen. Op basis van deze praktijkervaring onderstreept zij het belang van maatwerk, snelle toegang tot hulpverlening en bescherming van bestaanszekerheid — aandachtspunten die ook in het IBO-rapport Problematische schulden worden benadrukt als belangrijke voorwaarden voor financieel herstel en duurzame perspectieven.

lessen voor Nederland in relatie tot het IBO
In opdracht van het IBO deed SEO Economisch Onderzoek vergelijkend onderzoek in vijf Europese landen: België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Zweden. Het onderzoek richtte zich op wet- en regelgeving én de uitvoering van beleid rondom het ontstaan, innen en oplossen van schulden. Twee knelpunten die uit het IBO voor Nederland naar voren komen, zijn de stijgende incassokosten en het teruglopende bereik van de schuldhulpverlening. Hoe gaan andere landen hiermee om? Welke beleidsmaatregelen zetten zij in en met welk resultaat

In het Regeerprogramma heeft het kabinet de ambitie uitgesproken om problematische schulden fundamenteel aan te pakken en daarvoor met een integraal pakket aan maatregelen te komen. Het basispakket van het ‘IBO Problematische schulden’ wordt daarbij als uitgangspunt genomen. Om problematische schulden te voorkomen, de kostenoploop te verlagen en de doorlooptijden te verkorten, adviseert het IBO een pakket van zes essentiële maatregelen (aanpassingen in en van het systeem) en 14 praktische maatregelen. Welke stappen zijn er in de afgelopen maanden gezet?

Onder leiding van de dagvoorzitter

Eén van de essentiële maatregelen uit het IBO is het ‘Collectief afbetalingsplan’. Met het instrument van één afbetalingsplan wordt de afloscapaciteit van een debiteur, in de minnelijke fase, verdeeld onder alle schuldeisers naar rato van hun vordering. Het betreft in feite een collectieve betalingsregeling om te borgen dat het absoluut minimum gehandhaafd wordt. Hierbij geldt dat de afloscapaciteit op een onafhankelijke en transparante wijze wordt vastgesteld met de beslagvrije voet als ondergrens. Dit instrument ziet op de minnelijke fase, waarbij er nog geen beslag is gelegd. Met oog voor de rechtsbescherming van zowel schuldeiser als die van mensen met schulden. Door het collectief afbetalingsplan wordt voorkomen dat incassokosten onnodig oplopen. Hoe zou een collectief afbetalingsplan dat door een deurwaarder wordt uitgevoerd kunnen werken? Wat is de stand van zaken?

Eén van de belangrijkste maatregelen uit het IBO-onderzoek Problematische Schulden is het streven naar één loket voor overheidsincasso. Deze maatregel moet de samenwerking tussen publieke partijen versterken en bijdrage aan de effectiever aanpak van schulden. Het onderzoek benadrukt dat verdere integratie van overheidsdiensten, inclusief mede-overheden, hiervoor noodzakelijk is. Binnen het samenwerkingsverband Clustering Rijksincasso (CRI) werken overheidsorganisaties samen om mensen met betalingsproblemen beter te ondersteunen. CRI levert tastbare resultaten, zoals de clustering van gerechtsdeurwaarders, één betalingsregeling voor meerdere vorderingen en een duidelijk overzicht van betalingsverplichtingen. Tijdens dit congres verkennen we de volgende stap: wat is er nodig om daadwerkelijk toe te werken naar één loket voor overheidsincasso?

Schuldenwijzer vormt sinds 2019 een platform waar mensen met schulden in één overzicht alle actuele informatie vinden over beslagen op inkomsten door een gerechtsdeurwaarder. Door alle private schulden inzichtelijk te maken in Schuldenwijzer, kunnen we concrete stappen zetten richting één integraal schuldenoverzicht. We bespreken wat er nodig is om dit in de schuldenketen te realiseren.

Onder leiding van de dagvoorzitter

Op een humoristische en energieke wijze gaat filosoof en cabaretier Paul Smit in op diverse aspecten van samenwerking, innovatie, beïnvloeding en verandering en de invloed van menselijk gedrag en werking van ons brein hierbij. Wat werkt wanneer we willen veranderen? Hoe kunnen we denken in mogelijkheden terwijl we op een flexibele en ontspannen manier in het leven staan? Hoe creëren we verbinding, vertrouwen en creativiteit binnen en tussen organisaties?